Wanneer ik u de vraag stel ‘Legaal, dus met instemming van de overheid roven, kan en mag dat?’, dan zal uw eerste reactie waarschijnlijk zijn ‘Wat een domme vraag, natuurlijk niet’.

Lezers met wat meer kennis van onze vaderlandse geschiedenis denken even na, beginnen te aarzelen en geven daarna wellicht het antwoord dat dit wel degelijk mogelijk is. Zij hebben gelijk.
Wat was het geval?

Tussen ongeveer 1600 en 1800 verstrekte de overheid of de koning kaperbrieven. Een schip met zo’n brief aan boord had het recht om schepen van vijandelijke mogendheden aan te vallen en leeg te roven. Een kaper die wij allemaal wel kennen was bijvoorbeeld onze Piet Hein, de kaper van de zilvervloot. In theorie was kaperij een vorm van economische oorlogvoering, maar in de praktijk was het meestal niets meer of minder dan door de overheid gesanctioneerde en gelegitimeerde piraterij. Niet alleen in Nederland, maar ook in Engeland (Francis Drake, Walter Raleigh) en Frankrijk (kapitein Bollo) kwam dat voor. De kaperbrief van Bollo uit 1809 die ik op internet heb gevonden is zo mooi dat ik hem heb bijgevoegd.

Nu de stap van kaperbrieven naar pensioen. De overheid vindt het belangrijk dat pensioenfondsen bij de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel gaan invaren. Invaren is niets anders dat de huidige pensioenpot opknippen en over alle deelnemers en gepensioneerden verdelen. Daarvoor moet natuurlijk wel bekend zijn wat de waarde is van ieders pensioen. Het wetsontwerp dat over ons toekomstig pensioensysteem en invaren gaat, geeft daarvoor twee methoden.

De eerste methode is de zogeheten standaardmethode, die rekent met de door DNB voor een pensioenfonds voorgeschreven risicovrije rente om vast te stellen hoe hoog de verplichtingen van het pensioenfonds zijn en hoe hoog de dekkingsgraad is. Dat is dus consistent met de huidige situatie. De tweede methode werkt met value based alm (de vba-methode). Over die methode maak ik mij zorgen, omdat het daarmee mogelijk wordt de waarde van onze pensioenen te manipuleren. Ik licht dat hierna (enigszins gesimplificeerd) toe.

Stel dat uw pensioenrechten nu een waarde hebben van duizend euro. Met dat bedrag gaat een pensioenfonds op basis van een model (met daarin tientallen aannames) enkele duizenden toekomstige scenario’s aan jaarlijkse pensioenuitkeringen simuleren. Het gaat daarbij om veronderstellingen over rente, inflatie, indexaties, levensverwachting en te realiseren rendementen. Voor ieder toekomstig jaar berekent dat pensioenfonds daarna het gemiddelde van die duizenden simulaties en daarna de waarde van dat gemiddelde.

De uitkomst zou negenhonderd euro kunnen zijn, en dus minder dan de duizend waarmee u bent gestart. Dat is handig als het pensioenfonds honderd euro wil vrijspelen om in een reservepotje te stoppen. Maar als dat pensioenfonds nog wat meer in ongetwijfeld goed bedoelde reservepotjes wil stoppen (bijvoorbeeld om toekomstige premielasten te drukken), dan kan het fonds dat bereiken door enkele aannames in het model, zoals bijvoorbeeld inflatie en rente, een andere waarde te geven. Proefberekeningen van gerespecteerde actuarissen laten zien dat de uitkomsten op basis van vba, zowel voor jongeren als voor gepensioneerden, tientallen procenten lager kunnen zijn dan de huidige waarde van hun pensioen.

De vba-methode kun je dus zien als een eigentijdse kaperbrief. Hoewel ik niet twijfel aan de goede intenties van de meeste pensioenfondsen, en zeker niet aan die van PNO Media, en de minister inmiddels een lichte voorkeur voor de standaardmethode heeft uitsproken, zou ik een zucht van verlichting slaken als PNO Media definitief en volledig afziet van de vba-methode. Die methode zet de deur open voor wettelijk gesanctioneerde pensioenpiraterij. De vba-methode is niet transparant en maakt manipulatie mogelijk. Niet doen dus. Gepensioneerden en jongeren zullen dat toejuichen.

Bestuurslid VGO Media